Boynunun etrafındaki şey

İnsanın doğduğu coğrafya onun her şeyi demek. Duruşunuz, düşünüşünüz, düşleriniz; etrafınıza yaydığınız enerjiniz, dünya için yarattığınız hikâyenin renkleri; bir de bu hikâyeleri yazmaya karar verirseniz eğer hikayelerin nitelikleri dahi doğduğunuz ve yetiştiğiniz coğrafyayla şekillenmekte. Zira bizler doğduğumuz coğrafyaların yansımalarıyız diyebiliriz ve edebiyat bunun en güzel yansıma şeklidir.

Can Yayınları tarafından yayınlanan bir Chımamanda Ngozı Adıchıe kitabı olan Boynunun Etrafındaki Şey 2019 yılı kitabı olarak kısa bir süre önce kitapçı raflarındaki yerini aldı. Yine bir süredir yaptığım gibi Can Yayınları söz konusu olunca ilk olarak kitabın kapak tasarımından bahsetmek isterim. Boynunun Etrafındaki Şey kitabının kapağı Nijeryalı yazar Adıchıa’nın içinde yetiştiği ve içinden çıktığı coğrafyaya özgü olmakla birlikte, kitabın niteliği de göz önünde bulundurulmuş elbette ki. Bir Afrika kıtası ülkesi olan Nijerya düşünüldüğünde kitabın kapağı için kullanılan renkler ve kelebekler hiç de tesadüf değil.

Boynunun Etrafındaki Şey bir öykü kitabı. Daha önce Amerikana adlı romanı yine Can Yayınları tarafından yayınlanan Nijeryalı yazarın bu öykü derlemesi doğup büyüdüğü coğrafyada yaşamayan, kimlik arayışı içerisinde olan karakterlere odaklanırken; erkekler ve kadınları, ebeveynler ve çocukları, sürgündekiler ve geride kalanları birbirine bağlayan bağlar irdeleniyor. Adıchıe’nin de 19 yaşında Amerika’ya gittiğini düşünürsek alabildiğince gerçekçi öykülerle karşı karşıyayız diyebiliriz.

Kitap on iki öyküden oluşmakta. Kitaba ruh kazandıran öykü kitaba ismini de veren Boynunun Etrafındaki Şey öyküsü yazarın üçüncü şahıs üzerinden anlattığı kişinin duygularını tam ve eksiksiz ortaya koyabildiği nefis bir öykü. Dışarıdan bir gözle O’nu anlatmayı tercih eden Adıchıe aslında kendisini anlatıyor, dimağınızda nefis bir tat bırakarak.

“Ama sonraki haftalarda yazmak istedin, yazmak istiyordun, çünkü anlatacak hikâyelerin vardı. Amerika’daki insanların şaşırtıcı açıklığını, annelerinin kanserle savaşmasını, gelinlerinin erken doğum yapışını nasıl hevesle anlattıklarını; gizlemeniz gereken ya da yalnızca onlara iyilik dilemeleri için aile üyelerine anlatabileceğiniz şeyleri yazmak istiyordun. İnsanların tabaklarında ne çok yemek bıraktıklarını ve birkaç doları sanki bir kurbanmış, ziyan ettikleri yemek bir adakmış gibi buruşturup bırakmalarını yazmak istiyordun. Birden ağlamaya ve annesinin sarı saçlarını çekiştirmeye başlayan, menüleri masadan atan çocuğu ve ailesinin beş yaşlarındaki bu çocuğu susturmak yerine onun isteğine boyun eğip hep beraber kalkıp gittiklerini yazmak istiyordun.”

Sürgünde, yersiz yurtsuz olan insanın gözleri tüm bunları anlatan. On iki öykünün tamamında hissedilen derin hüsran duygusu fırsatlar ve hayaller şehri Amerika’ya gidilmiş bile olsa sürgündeki insanların peşini bırakmıyor. Sıradan insanların kültür farkını aşma uğraşları, sevgiyi yeniden kazanma çabaları iç burkucu deneyimler olarak karşımıza çıkıyor her öyküde. Amerika ve Nijerya’da geçen bu öykülerde aidiyetler, bağlılıklar hiç de dışarıdan göründüğü gibi değil. Değil çünkü karakterlerin çoğu Nijerya’da doğup Amerika’ya göç etmiş; ne Nijeryalı ne de Amerikalı olabilme özelliklerini tam olarak ortaya koyabilmiş; hep bir veya birkaç eksik duyguyla yaşama uğraşı içinde olmuş karakterler.

2003’te John Hopkins Üniversitesi’nde Yaratıcı yazarlık dersleri almaya başlayan Adıchıe yazdığı romanlarla çeşitli edebiyat ödüllerinin sahibi oldu. Farklı kıtalara doğru yaşanılan göçlerin, sürgünlerin insan ruhundaki dalgalanmalarını içten gelen tespitlerle çok iyi anlatan Adichie kökler, köksüzlük, kültürler, karşıt kültürler, aidiyet ve bir türlü ait olamama duygularının insan ruhunda yarattığı tahribatı hiç şüphesiz ki Boynunun Etrafındaki Şey öykü kitabında da çok iyi anlatmakta.

2019’a iyi bir kitapla girmek isterseniz Boynunun Etrafındaki Şey kitapçı raflarında okuyucusunu beklemekte.

Boynunun Etrafındaki Şey

Yazar: Chımamanda Ngozı Adıchıe

Yayınevi: Can Yayınları

Çeviri: Sibel Sakacı

Yayın Tarihi: Ocak 2019

Sayfa: 235