Sanatla Terapinin İşleyişi

Sanatla yapılan terapi yaşama anlam bulma, içsel deneyimleri dışavurumla ifade etme, yaşamsal farkındalığı üst seviyeye çıkarma olanağı sağlar. Bu sayede sanatta kullanılan imgeler (renkler, semboller, çizgiler…vs) ben kimim, yaşama kim olmaya geldim, neyi ifade etmek istiyorum gibi sorularını ve cevaplarını içeriğinde barındırır. Bu vesileyle de sanat bir yönden bireyin öz benliğini keşfedip, yaşama kendini sunmaya ve her daim olabildiği en üst versiyonuna ulaşmasına yardım eder.

Sanatla terapi,  sanatın herhangi bir dalı aracılığıyla zihnin üretimde de kalması demektir. Bu da insanı yaşamdaki gerçekliğinde, yaşamı kaçırmadan nefes alıp verdiğimiz, bilinçle seçimler yapabildiğimiz an’ da tutar.  Bu şekilde, bireyin kendi iç dünyasıyla barışmasına, kendine güveninin artmasına ya da bakış açısının yeniden yapılandırılmasına fayda sağlar.

Bilinçdışı kayıtlarımızda olan birçok şey bizim kör noktalarımız olabilir. Farkında bile olmadığımız şeyi bilinç seviyesinde dışa vuramıyor olmamız da çok doğaldır. Ancak kullandığımız sanat dalındaki imge her neyse; bu bir resimde kullanılan boyanın rengi, bir enstrümanın çaldığı melodi ya da doğadaki herhangi bir ses, koku, bir fotoğraf, bir resim olabilir ve bu sayesinde bilincin dışındaki o kör nokta bilinç seviyesine taşınabilir ve artık çözümlenecek ya da yeniden anlamlandırılabilir olarak o kör nokta ortaya çıkmış olacaktır. Bildiğimiz bir şeyi yönetmek ya da dönüştürmek artık mümkün hale de gelir. Bilmediğimiz, fark etmediğimiz bir şey için ise yapabileceğimiz bir şey ya da alabileceğimiz bir sorumluluk maalesef olamayabilir.

Artık bu bilinç seviyesine gelen farkındalıkla kişi yaşamdaki inanç kalıplarını, bunları nereden öğrendiğini tespit eder ve bu alanları ortaya çıkararak dönüştürmeye dair ilk adımı atmış olur. Sanat terapisi bu yolculuğun keşfi için kapıyı aralar.

Sanatla terapi, düşünceleri ve duyguları, normal terapi sisteminde olduğundan farklı olarak kelimeler kullanmadan ortaya çıkaran bir iletişim diline sahiptir. İnsanın kendini tanımasının, duygularını ifade etmesinin de ötesinde kendini geliştirme alanlarında da fayda sağlayan bir yöntemdir. Bireylerin fark edemediklerini, fark edip anlamlandıramadıklarını ya da farkında olup dile getiremedikleri duygu ve davranışları ortaya çıkarma, bunlara yeniden anlam bulma ya da rahatsız olduğu davranışları bırakmalarına dair yöntemler bulma alanlarında oluşu, tavrı yükseltmeye destek olacak bir amaç da barındırır. Bu sayede daha huzurlu ve an’ da bir yaşam sürmek mümkün olabilir.

Aynı zamanda bu yaratma süreci bireyin zihnini ve ruhunu da tedavi edici bir yöntemdir. Örneğin kaygı bozukluğu veya korku yaşayan biri çevresinde olanları ve gerçekliği 5 duyu ile sağlıkla algılamakta zorluk çeker ve duyularda fonksiyon bozukluğu yaşayabilir. Bu bastırdığı korku ve öfkesini sanatla dışa vurduğunda ortaya çıkardığı imgeler sayesinde kendini ifade etmenin verdiği rahatlamayı yaşar, özgüveni gelişir.

İmgeler Nedir?

Sanat terapisinde duygu ve davranışları sanatın bir dalı ile ifade etmesi beklenir. Bunlar da bir takım imgeler, semboller, renkler, alegori, metaforlarla olur.

İmge 5 duyu ile dışardan algılanan bir nesnenin algılayan bilince yansıyan görüntüsüdür. Her imgede kişiye göre bir görme biçimi vardır. Algılayanın zihninde kendi inançlarına göre bir değerlendirme ve görme biçimine göre o imge yaratılır ve diğer herkes de kendi görme biçimi ile o imgeye bakar ya da yorumlar.  Her imge bakan kişinin kendi görüş açısına göre belirlenir.

Semboller: Somuttur ve bireyin kendi zihnine göre yüklediği anlamı taşır. Bir şeyi temsil eden simgedir.

Alegori: Herhangi bir şeyi; düşünceyi, davranışı ya da eylemi başka bir şey kullanarak anlatmaktır. Daha kolay kavranabilmesi için onu, yerine simgelerle, benzetmelerle göz önünde canlandırmaktır.

Metafor: Bir şeyi başka şey ile benzetmeye, kıyaslamaya, anlatmaya yarayan mecazlardır. Bir kavramın anlatılmasında başka kavramların benzer özelliklerinden dolayı kullanılmasıdır. Genellikle bireyin zihninde canlandırabilmesi için görsel ya da somut ifadelerle anlatarak, kavramı kuvvetlendirmek amacıyla kullanılır.

Bunları örnekle anlatırsak;

Resim yapan birinin kendi algısı ve bakış açısıyla gülümseyen bir insan kavramını resmetmesi bir imge olarak değerlendirilir. Bu imgenin (resmin) bizim tarafımızdan nasıl göründüğü ise, bizim görme biçimimize bağlıdır, yani üzerindeki renkleri, sembolleri algılamamızla ilgilidir. Biz resme bakıp gülümseyen bir insanı “mutlu insan” diye algılıyorsak,  artık o resim bizim için mutlu insan sembolüdür. Bu gülen insanın sembolü mutluluk olarak ya da mutsuzluk olarak anlatılması kısmı da alegoridir. O gülümseyen insan resimden çıkıp ben komik bir şey duydum ona gülüyordum, mutlulukla falan ilgisi yok da diyebilir ya da başka biri o resme bakıp ben böyle görmüyorum diyebilir ama biz öyle kurguladıysak olur, buna da yine alegori diyebiliriz.

İşte bu işleyişle sanat terapisi psikiyatrik rehabilitasyon sürecinde birçok alanda sıklıkla kullanılmakta ve bu alanlarda pek çok farklı uygulama bulunmaktadır. Psikiyatri, onkoloji, otizm, çocuk gelişimi, bağımlılık tedavileri, yaşlılık ve yalnızlık tedavileri gibi alanlarda dışavurumun, meşguliyetin ve sosyalleşmenin sağlanmasında sanatla tedavi ve uğraş aktiviteleri büyük öneme sahiptir.

Sanatla ve Sağlıcakla

Aynur Görmüş

Destek kaynakça: S.E.M Akademi, Sanat terapisi eğitiminden sentezlenmiş bilgiler de içerir.